© dr. Winni Hofman, slaapexpert

Voorbeelden van benzodiazepinen:

Als je niet kan slapen, dan ben je (misschien onbewust) nog te alert om over te kunnen gaan naar de slaap. Benzodiazepienen hebben een kalmerende werking. 

De werking van alle bezodiazepinen berust op het stimuleren van zogenaamde GABA-receptoren in de hersenen. GABA, een afkorting van gamma-aminoboterzuur, is een neurotransmittor, die berichten (prikkels) tussen zenuwcellen kan versturen. De invloed van een benzodiazepine op een GABA-receptor zorgt er voor dat de overdracht van de prikkels tussen zenuwcellen geremd wordt. Als gevolg hiervan kunnen benzodiazepinen het bewustzijn verlagen, angst verminderen, de spierspanning verlagen en epileptische aktiviteit tegengaan. Benzodiazepinen kunnen daarom worden voorgeschreven bij slaapklachten, angstklachten of epilepsie.

De verschillende benzodiazepinen verschillen in de snelheid van het intreden van de werking en in werkingsduur. Deze verschillen zijn van belang om te bepalen welk middel het beste zou kunnen werken bij bepaalde slaapklachten.

Snelwerkende middelen zijn geschikt voor problemen met inslapen in het begin van de nacht; ze worden ook wel inslaper genoemd.

Middelen met een langere werkingsduur worden vaak gebruikt bij problemen met doorslapen, maar door de langere werkingsduur kunnen ze overdag ook nog onbedoelde effecten hebben. Zo kan het gevaar opleveren als men auto rijdt. Ook is het mogelijk dat de dosis van de vorige dag nog niet is uitgewerkt als de volgende dosis al weer genomen wordt, zodat je een opeenstapeling van effecten krijgt.

Benzodiazepinen zijn relatief 'veilige' middelen. Ze kunnen wel vervelende bijwerkingen hebben. In de eerste week van het gebruik bestaat er een verhoogd risico voor het optreden van ongelukken door ondermeer een verminderd reactievermogen, coördinatiestoornissen en het optreden van spierzwakte. Verder zijn bekende bijwerkingen vermoeidheid, slaperigheid en sufheid, ook overdag. Je kan je minder alert voelen, vergeetachtig zijn, minder goed kunnen concentreren.  

Let op: Van de meeste bijwerkingen heb je pas overdag last. Je kan gauw denken dat dit alleen door slaaptekort komt. Mensen die al langere tijd slaappillen gebruikt hebben en dan enige tijd gestopt zijn voelen zich vaak veel beter overdag. 

Raadpleeg altijd de bijsluiter voor volledige informatie over een specifiek slaapmiddel. 

Het gebruik van benzodiazepinen leidt tot afhankelijkheid, d.w.z.: Het lichaam went aan het middel. Het effect neemt af en na verloop van tijd is een hogere dosis nodig.

Je kan je dan geestelijk afhankelijk van het middel voelen: Je hebt het idee dat je alleen nog maar met zo'n pil kunt slapen.

Daarnaast zijn de middelen ook lichamelijk verslavend. Gebruik je benzodiazepinen meerdere weken, of zelfs maanden of jaren, dan treden er bij het abrupt stoppen van het middel ontwenningsverschijnselen op, waarbij de slapeloosheid in verergerde mate terugkeert. Hierdoor kan het heel lastig worden om weer van de pillen af te komen.

Slaappillen zijn slechts een beperkte tijd werkzaam. Al na een aantal weken beginnen ze steeds minder te helpen. Ze mogen daarom ook maar 2 weken worden gebruik (dat staat ook in de bijsluiters vermeld).

De pillen kunnen alsnog nuttig zijn om door een hele zware periode heen te kunnen komen: bijvoorbeeld wanneer in eens niet kunt slapen door een heel stressvol gebeurtenis zoals een ernstige ziekte, overlijden van een naaste, etc.). Wanneer je echter last hebt van chronische slapeloosheid, dan lossen slaappillen het probleem niet op; ze verdoezelen alleen de symptomen. Stop je met de pillen, dan is het slaapprobleem er nog steeds.

Sinds een aantal jaren zijn er nieuwere slaapmiddelen gekomen, die in werking enigszins lijken op de benzodiazepinen, maar die niet tot dezelfde familie behoren. De verklaring in de eerste jaren dat deze slaaptabletten niet verslavend zouden zijn is de laatste tijd afgezwakt. Ook deze middelen kunnen vervelende bijwerkingen hebben en dienen niet langer dan 2 weken te worden gebruikt.

Voorbeelden van z-slaapmiddelen zijn:

Slaap je al lange tijd regelmatig slecht, dan helpt een slaaptherapie het beste.

Wanneer je regelmatig slaapmiddelen op recept gebruikt, dan kunnen onze slaapconsulenten je helpen om de middelen tijdens de slaaptherapie voorzichtig af te bouwen.

Lees ook op onze slaapblog:

• Kruidenmiddelen tegen slapeloosheid? Statement Vereniging van Slaapgeneeskunde
• "Illegale pillenjacht” - Brandpunt reportage over slaapmiddelen
• "Bang voor de nacht” - Brandpunt reportage over slapeloosheid